Alcoholvrije gin bij KVW. Gedistilleerde lucht of kruidenthee

We raken er steeds meer van doordrongen dat we gezonder moeten leven. Terecht, want we eten en drinken in de regel teveel en bewegen te weinig. Als we de al jaren dalende afzetcurve van sterke gedistilleerde dranken bekijken lijken we langzaam gehoor te geven aan de oproep tot een gezondere levenswijze. Het is dus niet verwonderlijk, dat er in onze branche steeds meer inspanningen gericht worden op alternatieven van alcoholhoudende dranken, teneinde een onafwendbaar lot te keren. Een trend die ik als ambachtelijk distillateur met zowel scepsis als afschuw aanschouw. Niet omdat ik tegen minder gebruik van alcohol ben, maar omdat ik het knullig vind een origineel product te conformeren aan trends, waarbij we alsnog proberen een imitatie te ontwikkelen van het product waarvan we juist minder willen gebruiken. Denk aan vegaburgers, of de vegetarische kipstuckjes (ooit zo’n dier zien rondlopen?). En dat uitsluitend vanwege de wens om weliswaar gezonder te leven, of het leven van een dier te besparen, maar toch vooral niets te missen van de fijne beleving dat het ‘foute’ product ons geeft.

De oorsprong van alcohol

Maar een kip is toch niet vergelijkbaar met sterke drank denk je misschien? Toch wel. Want alcohol ontspruit net als een kip op natuurlijke wijze. Onder de juiste condities kunnen de suikers in landbouwproducten zich spontaan omzetten in alcohol en koolzuur: het gistingsproces. Een proces waarvan we de eerste sporen al traceren tot 8000 v.Chr., maar wat mogelijk nog veel eerder ontdekt is. Vermoedelijk per toeval. Het ontstaan van alcohol is dus een natuurlijk proces. Door de eeuwen heen heeft de mens dankzij veel experimenteren en de toename van wetenschappelijke kennis dit proces met behulp van onder andere distillatie verder verfijnd en wordt alcohol bewerkt tot een product dat we tegenwoordig kennen als genever, cognac, whisky en gin, ofwel sterke drank. Overal ter wereld wordt al millennia bier, wijn en sterke drank gemaakt en gedronken. Alcohol blijft de mens zelfs na 10.000 jaar fascineren. Alcohol behoort evenveel tot de natuur als wijzelf, of de kip, maar dat we er met mate gebruik van moeten maken spreekt voor zich. Dat geldt voor de meeste voedings- en genotsmiddelen. Los van het feit dat het gebruik van teveel alcohol schade kan toebrengen aan ons brein, is het niet nodig om elke dag te drinken, laat staan dat overmatig te doen. Een stapje terug in ons gebruik van veel producten waar we teveel van nuttigen is daarom gezond en beter voor zowel onze portemonnee als die van ons allemaal (denk aan de gezondheidszorg). Bovendien zijn er voldoende alternatieven te bedenken die aan onze behoefte naar smakelijke alcoholvrije dranken kunnen voldoen zoals thee, sappen en frisdranken. Of misschien toch niet?

De prijs van alcoholvrij

5 November zag ik op NPO 3 een uitzending van de Keuringsdienst van Waarden over alcoholvrije gin! Het is tegenwoordig een hype om naast alcoholvrij bier ook alcoholvrije wijn en gedistilleerde dranken te produceren. Je ziet de onderzoekers van KVW diverse producenten bellen en een slijterij bezoeken met vragen over alcoholvrije gin. “Waarom is alcoholvrije gin zo duur, vraagt Marijn Frank van Keuringsdienst van Waarden”, terwijl ze een fles met inhoud van 45 euro bekijkt. “Omdat alle kruiden apart gedistilleerd worden, dat is veel werk”, zegt een geïnterviewde verkoper van dranken. “Ja, maar hier zit geen accijns op”, zegt Marijn, “waarom dan toch net zo duur of zelfs duurder dan alcoholhoudende dranken, het is toch gewoon gedistilleerd water?” Tsja, probeer daar als wederverkoper maar eens een klinkend antwoord op te verzinnen.“Als we het goedkoper maken, is er voor consumenten een andere beleving” horen we een alcoholvrije gin-producent door de telefoon zeggen! Wacht even? Bedoelt hij, dat een hoge prijs bepalend is voor de beleving die de consument ervaart? Prijs is beleving? Ik koop een fles kruidenthee voor de prijs van een dure gin en dan beleef ik gin? Wauw!

Wat is gin?

Om te begrijpen waarom dit tegen mijn ambachtelijke borst stuit, is het belangrijk te duiden wat gin feitelijk is, of wettelijk gezien moet zijn. Dat is nog ingewikkeld, want de wet kent een aantal varianten voor de definitie van gin. Ik beperk me tot een definitie die zoals alle drankdefinities vrij omfloerst in de wet staat, maar die ik heb omgebogen tot een definitie waarmee ik persoonlijk kan leven: “Gin is een distillaat van graanalcohol, veel jeneverbessen, citroen en kruiden, al dan niet vermengd met graanalcohol”. Tijdens het distillatieproces maak je gebruik van het kookpuntverschil tussen alcohol en water waardoor uitsluitend specifieke gewenste aroma’s uit de ingrediënten vrijkomen. Een ambachtelijk distillateur stuurt het distillaat met zijn neus. Deze vakman zorgt er voor dat ongewenste aroma’s in de ketel achterblijven. Een gindistillaat op alcoholbasis komt uit de ketel op ongeveer 80% alcohol. Dit pure distillaat kun je met water verdunnen tot 42% drinksterkte, of vermengen met neutrale alcohol en water waardoor een minder uitgesproken smaak ontstaat. De meeste gins zijn mengsels van neutrale alcohol (graan of suikerbieten) vermengd met in het gunstigste geval een gindistillaat, of bij de mindere kwaliteiten infusies, of zelfs uitsluitend aroma’s als smaakmaker. De wet biedt alle ruimte er je eigen slinger aan te geven. Welke slinger kun je als consument, nauwelijks traceren. Je bent niet op de hoogte van de ins en outs van het produceren van (gedistilleerde) dranken en teksten op etiketten zijn in het algemeen nietszeggend. Een half en vaag verhaal klinkt al gauw interessant.

Wat is alcoholvrije gin?

Terug naar de  alcoholvrije ‘gins’, deze worden volgens de producenten gedistilleerd van water en kruiden zonder jeneverbessen! Je kunt kruiden in water macereren en distilleren, maar zonder een vloeistofmengsel met verschillende kookpuntverschillen blijft het heveleffect afwezig. Sturen op ongewenste aroma’s lukt daardoor niet. Er ontstaan andere, ruwe smaken, die wel oplossen in water (zoals bitters), maar niet in alcohol. Op grond van mijn kennis als distillateur, alsmede het gevaar van het nuttigen van gedistilleerd water, vermoed ik dat een distillaat op waterbasis, niet puur de fles ingaat. De waterdistillaten zijn smaakmaker en worden vermengd. Niet met neutrale alcohol, dus moet het water zijn: een beetje gedistilleerd water met veel water. Waterinfusies dus? A raison van 45 euro? Waarom duid je dat met alcoholvrije ‘gin’? Noem het kruidenwater, kruidenthee, kruidenlimonade, of kruidenmixdrank, of verzin iets origineel nieuws zoals Crodino, maar blijf van het wettelijk ‘beschermde’ product gin af! Alcoholvrije wijn is druivensap en alcoholvrije gin in water gedistilleerde kruiden, of kruidenthee.

Marketeers of illusionisten? 

Mistig communiceren en een gebrek aan originaliteit is in onze branche gebruikelijk, wat dat betreft is er niets nieuws onder de zon. Inhoudsloze producten die in de markt worden gezet als marketingconcept en hun USP ontlenen aan uiterlijk (verpakking), prijszetting, storytelling en gelikte promotie. Is dat slim? Of is het misbruik maken van goedgelovigheid? Al jaren zetten wij ons af tegen distilleerderijen die alcohol met water en smaakstoffen mengen. Zij zijn vanuit onze optiek als ambachtelijk fijndistillateur de titel distillateur niet waard. Als bedrijven in de branche nu nog een stapje verder van het vak af gaan staan en van water en kruiden ‘gedistilleerde’ frisdranken produceren, brokkelt de geloofwaardigheid van het metier wat mij betreft opnieuw verder af. Juist alcohol speelt in het distillatieproces (kookpuntverschillen) een belangrijk rol. Zonder alcohol en de traditionele jeneverbessen kun je geen gin maken en mag je het geen gin noemen. Gedistilleerde lucht verkopen lijkt de modus operandi in de ‘drankenwereld’. Hoewel, als je de programma’s van KVW volgt, is er in elke branche wel wat aan te merken. Des te meer reden om hen te blijven volgen! Kijk naar de uitzending van Keuringsdienst Van Waarde en verbaas je net als ik. Begrijp je het ook niet meer, of ben je nieuwsgierig en wil je meer weten over distilleren, genever en gin maken dan ben je van harte welkom op de Geneverschool waar we in 2021 starten met een 1-daagse ginopleiding om je de basiskennis, de mores en de nonsens over gin, alsmede het proevend beoordelen bij te brengen.